Opschaling van innovatie vraagt meer dan ideeën: het vraagt om orchestration

Zonder innovation orchestration kunnen zelfs de best bedoelde samenwerkingen vastlopen. Denk aan een lokale energiecoalitie die worstelt omdat gemeenten, netbeheerders en bewoners hun prioriteiten niet op elkaar afgestemd krijgen. Of een mobiliteitspilot die vaart verliest wanneer publieke en private partners het niet eens worden over data-toegang. Of een circulair chemie-initiatief dat parallelle experimenten uitvoert die elkaar nooit raken, wat leidt tot verspilling van tijd, geld en goodwill. Misverstanden groeien, beslissingen blijven hangen, middelen worden verspild en mensen haken gefrustreerd af.

Met innovation orchestration kunnen deze samenwerkingen juist floreren. Deze blog verkent zeven rollen die innovation orchestrators kunnen vervullen om dat verschil te maken.

De uitdaging

Heb je moeite om innovatie op te schalen? Je bent niet de enige. Of het nu gaat om een doorbraak in duurzame energie, een nieuwe benadering van gezondheidszorg of een digitale oplossing voor stedelijke mobiliteit, veelbelovende innovaties komen vaak niet verder dan de pilotfase. Waarom? Omdat opschalen moeilijk is. Een goed idee is niet genoeg. Je moet ook mensen, prioriteiten en processen op elkaar afstemmen binnen complexe systemen. Dat betekent bijna altijd samenwerken in een cross-sectoraal partnerschap. Maar verschillende factoren kunnen de voortgang belemmeren, zoals niet-uitgeschreven doelen, verkokerde expertise, politieke druk of onduidelijke mandaten.

Innovation orchestration kan hier helpen. Bij TNO geloven we dat innovatie zichzelf niet opschaalt. Het heeft procesverantwoordelijken nodig die de juiste partners bij elkaar brengen, prikkels op elkaar afstemmen en de groep begeleiden tijdens de tussenfase van idee naar impact.

Een groeiend aantal internationale casestudies, beschreven in academisch onderzoek over sectoren heen (zie tabel onderaan), laat zien dat succesvolle cross-sectorale partnerschappen vaak afhankelijk zijn van het werk achter de schermen van innovation orchestrators. Onze recente literatuurstudie identificeerde zeven duidelijke rollen die innovation orchestrators vervullen naarmate samenwerkingen evolueren van vroege ideeën naar geïmplementeerde oplossingen. Deze rollen worden niet altijd door één persoon of organisatie vervuld. Soms wisselt één orchestrator van rol in de loop van de tijd, in andere gevallen nemen verschillende partners of externen verschillende rollen op zich, afhankelijk van de fase van de samenwerking of de behoeften van de groep.

Wat is een innovation orchestrator?

Bij TNO gebruiken we de term ‘innovation orchestrator’ voor de persoon of organisatie die partijen samenbrengt, een gedeeld probleem afstemt en de samenwerking ondersteunt tijdens de kronkels van echte innovatie. Orchestrators hebben niet alle antwoorden, maar weten wel hoe ze de juiste mensen aan tafel krijgen, het gesprek op gang brengen en de groep begeleiden van onduidelijkheid naar helderheid, en van ideeën naar actie. Hieronder een overzicht van de zeven rollen die ‘innovation orchestrators’ vaak vervullen om samenwerkingen te laten slagen:

1. De verbinder: creëert ruimte voor samenwerking

De meeste samenwerkingen beginnen met de vraag: “Wie moet er nog meer aan tafel zitten?” De rol van de verbinder is om mensen uit verschillende sectoren samen te brengen, vaak nog voordat duidelijk is wat het probleem precies is. Vertrouwen, neutraliteit en het formuleren van een gedeeld doel staan centraal. Zonder deze rol dreigt samenwerking te verzanden in eenzijdige visies en uitsluiting.

2. De afbakener: het probleem definiëren

Zodra mensen aan tafel zitten, is de volgende uitdaging om overeenstemming te bereiken over het probleem. Afbakeners helpen partners om het vraagstuk te formuleren, prioriteiten te stellen en ervoor te zorgen dat iedereen dezelfde taal spreekt. Dit voorkomt later verwarring, wanneer men aan ’oplossingen’ werkt die niet op elkaar aansluiten.

3. De bemiddelaar: de samenwerking bijeenhouden

Samenwerkingen waarbij verschillende sectoren betrokken zijn, zitten vol spanningen: winst versus doel, snelheid versus proces, durf versus voorzichtigheid. Bemiddelaars helpen deze frictie te managen. Ze zorgen dat mensen zich gehoord voelen, misverstanden worden verminderd en er een gemeenschappelijke basis wordt gevonden zonder dat alles verwatert.

4. De leerstimulator: gesprekken omzetten in gedeelde kennis

Samenwerkingen brengen vaak mensen met uiteenlopende expertise samen, zoals ingenieurs, economen en beleidsmakers. Leerstimulators zorgen ervoor dat partners elkaar niet voorbij praten. Ze zorgen dat nieuwe kennis wordt vastgelegd, gedeeld en gebruikt om de groep vooruit te helpen. Dit omvat ook het ontwikkelen van vaardigheden die nodig zijn om samen te innoveren.

5. De integrator: verbanden leggen

In langdurige samenwerkingen kan versnippering ontstaan. Pilots vinden plaats in één gebied, strategie staat elders op de agenda, en communicatie weer ergens anders. De integrator zorgt dat alles verbonden blijft, koppelt acties aan strategie, voorkomt dubbel werk en stemt verschillende activiteiten op elkaar af. Zie deze rol als de strategische lijm van de samenwerking.

6. De project orchestrator: waarde realiseren

Ideeën zijn makkelijk, implementatie is moeilijk. Project orchestrators zorgen dat samenwerkingen hun doelen daadwerkelijk realiseren. Ze richten zich op uitvoering en coördineren niet alleen taken, maar zorgen dat de juiste mensen op het juiste moment het juiste doen.

7. De beleidsinnovator: de spelregels veranderen

Sommige maatschappelijke uitdagingen zijn niet op te lossen zonder het systeem zelf te veranderen. Beleidsinnovators slaan een brug tussen de samenwerking en besluitvormers. Ze vertalen praktijkervaringen naar beleidsinzichten en pleiten voor verandering wanneer het systeem moet evolueren.

TNO Vector

Orchestrating innovation is voor ons bij TNO Vector geen theorie, maar dagelijkse praktijk. We verbinden, bemiddelen en integreren over domeinen heen om samenwerkingen vooruit te helpen. Want innovatie opschalen vraagt meer dan ideeën, het vraagt om orchestration.

Benieuwd wat orchestrating innovation voor jouw samenwerking kan betekenen? Laten we het samen verkennen.