Grip op control points om gerichter te kunnen innoveren

“Bij een control point gaat het altijd om een unieke of leidende bedrijfsactiviteit waar anderen sterk van afhankelijk zijn”, licht Daan Pisa toe. Als onderzoeker innovatiebeleid en -ecosystemen bij TNO Vector heeft hij zich de afgelopen tijd samen met collega’s in control points verdiept. “Tijdens die literatuurverkenning zagen we al snel dat er verschillende perspectieven naast elkaar bestaan. Tot één allesomvattende definitie zijn we dus niet gekomen. Niet erg, want juist de veelzijdigheid van control points maakt ze zo interessant.”

Strategische keuzes

“In het vakgebied van het strategisch management zijn control points al decennialang een bekend begrip, maar daarbij gaat het vooral om het veiligstellen van resources die een concurrentievoordeel opleveren en van economisch belang zijn voor een specifiek bedrijf”, vult collega Joris Vierhout, econoom bij TNO Vector, aan. “Maar naast dat bedrijfsperspectief, blijkt het concept van control points ook toepasbaar op andere vlakken. Zo kun je het ook inzetten om binnen netwerken te kijken welke partijen daar op belangrijke posities invloed uitoefenen of juist afhankelijk zijn van anderen. Vanuit een netwerkperspectief is het mogelijk om met behulp van control points afhankelijkheden binnen markten, waardeketens en ecosystemen beter in kaart te brengen.”

Deze verschillende perspectieven helpen om te bepalen welke posities van belang zijn en om betere strategische keuzes te kunnen maken. “Dat is niet alleen belangrijk voor bedrijven om er economisch beter van te worden,” geeft Vierhout aan, “maar ook om een publiek belang beter te kunnen dienen, zoals het waarborgen van de nationale veiligheid of het stimuleren van de energietransitie. En dat alles heeft uiteraard ook invloed op de keuzes die we in Nederland op het vlak van innovatie maken.”

Een andere wereld, een ander land

Wie innoveert moet goed weten in te spelen op nieuwe ontwikkelingen. En dan is het toch wel lastig dat de wereld de afgelopen vijf jaar ingrijpend veranderd is en er momenteel veel onzekerheid heerst over de toekomst. Door geopolitieke ontwikkelingen is de internationale vrije markt in een ander daglicht komen te staan. Daar komt nog bij dat tijdens de Covid-periode pijnlijk duidelijk werd hoe kwetsbaar internationale productie- en toeleveringsketens kunnen zijn. Dat alles heeft ervoor gezorgd dat de globalisering flink op de helling staat.

Ondertussen is ook Nederland zelf een ander land geworden, en is het besef doorgedrongen dat er fundamenteel andere keuzes nodig zijn om onze brede welvaart te kunnen behouden. Dat alles op een continent dat flink onder druk staat en waarbij er actief gestuurd wordt om Europa weerbaarder en innovatiever te maken.

Vernieuwend perspectief

In het licht van de recente internationale ontwikkelingen identificeert TNO het geopolitieke en economische perspectief op control points. Dit vernieuwende perspectief gaat in op strategische afhankelijkheden en de publieke functies van staten. Het gaat dan bijvoorbeeld om het waarborgen van nationale veiligheid, het bevorderen van het economisch verdien- en concurrentievermogen en het voorzien in bredere maatschappelijke behoeften.

Control points in een geopolitieke context

Soms kom je tot een nieuw inzicht waardoor een bestaand concept opeens in een nieuw daglicht komt te staan. En dat is volgens Vierhout precies wat er nu met control points is gebeurd. “Dat inzicht zorgt er namelijk voor dat we geopolitieke en economische afhankelijkheden nu beter in kaart kunnen brengen”, legt hij uit.

“Neem de grondstoffen die we in Nederland en Europa nodig hebben voor onze technologische innovaties. Daarvoor zijn we voor een groot deel afhankelijk van landen in de rest van de wereld, en met name van China. Gezien de geopolitieke onrust die er momenteel heerst, is het van belang om ook dergelijke inzichten mee te nemen bij het identificeren van control points.”

De juiste balans vinden

Nederland is een klein land en heeft op veel vlakken met schaarste te maken. Dat vraagt om weloverwogen keuzes. Alles zelf ontwikkelen en maken is namelijk praktisch onmogelijk. Maar een te grote afhankelijkheid van buitenlandse partijen is onwenselijk. Daar de juiste balans in vinden, is momenteel dus de grote uitdaging. En Pisa noemt daarbij clouddiensten als voorbeeld.

“Daarvoor zijn we als Nederland en Europa afhankelijk van Microsoft, Google en Amazon, dus van drie grote Amerikaanse bedrijven. Dat we op dit vlak volledig aangewezen zijn op de VS zorgt voor een risicovolle afhankelijkheid. In geopolitieke zin is dit dus een goed voorbeeld van bedrijven die gezamenlijk een control point vormen. Voor strategie- en beleidsmakers ontstaat daarbij de vraag hoe om te gaan met een dergelijke afhankelijkheid, wat interventies vanuit industrie- en innovatiebeleid kan legitimeren.”

Control points op- en afbouwen

“Het is altijd lastig om aan te geven wat er precies nodig is om tot een unieke en invloedrijke positie in een waardeketen te komen”, vervolgt Pisa. “Dat is een heilige graal waar zowel bedrijven als beleidsmakers naar op zoek zijn. Maar het idee is nu dat het identificeren en leren van control points in waardeketens ons een eind op de goede weg kan brengen. Daarbij ligt de uitdaging niet zozeer bij het identificeren van huidige control points.

Juist in een economie in transitie is het van belang om ook rekening te kunnen houden met mogelijke toekomstige control points. Strategie en beleid is dan bedoeld om deze inzichten te verwezenlijken door met beleidsinterventies bestaande afhankelijkheden en belemmerende control points af te bouwen, en mogelijke nieuwe control points op te bouwen. Innovatie en technologische complexiteit spelen hierin een centrale rol, waardoor het dus van belang is om te focussen op R&D-intensieve sectoren en bedrijven.”

ASML als aansprekend voorbeeld

Wie in ons land op zoek gaat naar een aansprekend voorbeeld van een control point komt al snel bij ASML uit. Wereldwijd is geen enkel ander bedrijf in staat om een chipmachine te leveren dat met extreem ultraviolet licht werkt en dat een noodzakelijke schakel is om de meest geavanceerde microchips te kunnen produceren. Daarbij is het goed om te beseffen dat een dergelijk control point zowel kansen als risico’s met zich meebrengt.

NXTGEN Hightech

ASML heeft overtuigend laten zien hoeveel een innovatieve voorsprong waard is. En dat inspireert andere partijen. Zo ging in 2022 NXTGEN Hightech van start, een Nationaal Groeifonds consortium dat zich richt op de ontwikkeling van nieuwe hightech-producten. “Het identificeren en ontwikkelen van mogelijke nieuwe control points is daarbij een van de doelen”, zegt Tom van der Horst, Business Director Strategies for Industry and Innovation bij TNO en Directeur Strategie van het NXTGEN Hightech consortium.

“In Nederland hebben we naast ASML nog veel meer hightechbedrijven die heel goed zijn in machinebouw”, vervolgt hij. “En het mooie: de voor machinebouw benodigde technologie kun je voor verschillende toepassingsgebieden inzetten.” Daarmee geeft hij meteen aan dat hightechinnovaties een goede bron voor toekomstige control points zouden kunnen zijn. Als door de wol geverfde innovatiestrateeg verdiept hij zich daarom al een tijdje in de vraag in hoeverre het concept van control points zich leent om meer inzicht te krijgen in waardeketens en waar de interessante innovatiekansen voor Nederland liggen.

Denken in termen van control points

“Dat was ook precies de uitdaging waar we ons tijdens het optuigen van het NXTGEN Hightech op richtten”, blikt Van der Horst terug. “Hoe zorgen we er als Nederland voor dat we op het vlak van hightech een serieuze rol blijven spelen? Op welke innovaties moeten we ons dan gaan richten, voor welke domeinen? Welke geopolitieke ontwikkelingen kunnen onze positie versterken of juist verzwakken? We kwamen erachter dat het denken in termen van control points ons hielp om een beter overzicht te krijgen. Dat concept namen we in 2022 ook mee in onze subsidieaanvraag naar het Nationaal Groeifonds.”

Een rollende sneeuwbal

Tijdens gesprekken met meerdere leden van de fondscommissie werd het Van der Horst duidelijk dat zij zeer te spreken waren over het plan om met control points te gaan werken. “De term klonk daarna op steeds meer plekken, bijvoorbeeld in de Nationale Technologiestrategie. Het was als een sneeuwbal die begon te rollen. En dat terwijl we op dat moment nog niet eens wisten hoe we er in de praktijk op een goede manier invulling aan zouden kunnen geven.”

Wegwijzers

Ondertussen brengt het consortium van hightechbedrijven de principes van control points al in de praktijk. Binnen NXTGEN Hightech worden er momenteel al veelbelovende hightechoplossingen ontwikkeld voor verschillende domeinen, vooral om ervoor te zorgen dat Nederland belangrijke posities kan innemen in de waardeketens van meerdere domeinen. Daarbij wijzen control points de hightechbedrijven al een beetje de weg, door in te zetten op bedrijfsactiviteiten waar ons land op dit moment al een sterke uitgangspositie heeft en waarvoor de vooruitzichten veelbelovend zijn.

De literatuurverkenning die met dit artikel gelanceerd wordt, is bedoeld om houvast en richting te bieden voor het identificeren van control points om strategische posities te versterken of op te bouwen en afhankelijkheden af te bouwen.

De volgende stappen

“Bij dat alles is het wel goed om te weten dat het bij control points niet over een exacte wetenschap gaat”, stipt Vierhout tot slot aan. “Het is niet zoiets als een valversnelling, waarbij je de snelheid precies kunt meten. Het is meer zoals de studie van de economie: je hebt veel indicatoren nodig om een gevoel te krijgen van welke kant het op gaat. De literatuurverkenning was de eerste stap om het concept van control points te definiëren en te beargumenteren waar control points voor ingezet kunnen worden.

En nu we dat in beeld hebben, is het tijd voor de volgende stappen: het ontwikkelen van een nieuwe tool waarmee het makkelijker wordt om control points te identificeren, om vervolgens een methode te ontwikkelen om deze control points ook daadwerkelijk te realiseren, zoals nu bij NXTGEN ook al wordt geprobeerd. Zo willen we ervoor zorgen dat het denken in termen van control points handvatten biedt om tot een betere innovatiestrategie te komen.”

Meer weten? Neem contact met ons op