Economische weerbaarheid is het antwoord op Trump zijn ‘bevrijdingsdag’

Het was ‘bevrijdingsdag’ op woensdag 2 april 2025, volgens de Amerikaanse president Donald Trump. Op die dag kondigde hij, voor het Witte Huis met een groot bord in de hand, een universeel importtarief van 10% op alle goederen aan, aangevuld met hogere tarieven voor individuele landen en de EU. De EU kreeg 20%, China 34% en Cambodja zelfs 49% (!).

De handelstarieven zijn effectief gemiddeld 22,5%, waarmee we terug gaan naar een hoogte van handelstarieven ten tijde van de Grote Depressie in de jaren ’30. In 1930 werd de Smooth-Hawley Tariff Act ingevoerd, die vooral bekend staat om het ontketenen van een internationale handelsoorlog en het verdiepen van de depressie. Nu zien we dit weer gebeuren. Nadat China reageerde vanuit het ‘tit-for-tat’ principe met een vergeldingstarief van 34% op goederen uit uit de VS, kondigt Trump nu een tariefverhoging van 50% voor China aan. Over de hele wereld gingen beurzen onderuit. Zakenbank JP Morgen acht de kans op een recessie nu 60%.

Hoogstwaarschijnlijk zullen historici op die ‘Bevrijdingsdag van 2 april 2025’ terugkijken als een economisch en politiek omslagpunt in de wereldgeschiedenis. Namelijk de start van een internationale handelsoorlog met grote gevolgen, en een moment dat Amerika zich verder vervreemdde van traditionele bondgenoten. We leven sowieso in de tijd waarin het zwaartepunt in de wereldorde van de Verenigde Staten naar China schuift, of eigenlijk naar Azië in den brede. De wereldorde verandert, waarbij nu het beleid van Trump de erosie van het gepercipieerde economische, militaire en morele leiderschap van de Verenigde Staten versnelt – in het traditionele Westen en de rest van de wereld.

Eerder beschreef ik de opkomst van geo-economie, waarbij niet-militaire manieren ingezet worden om de wereldorde en welvaartsontwikkeling de juiste richting op te sturen Bij geo-economie draait het om het vergroten van de ‘sfeer van economische invloed’. Het achterliggend idee is dat grootmachten hun internationale handelsrelaties en marktposities, waarmee zij voordelige asymmetrische afhankelijkheden ten opzichte van andere landen hebben, strategisch kunnen benutten om doelen te behalen. Von der Leyen waarschuwde voor een nieuw tijdperk van geostrategische concurrentie, waarin economische middelen zoals heffingen, sancties, en exportbeperkingen en heffingen worden ingezet voor hun eigen economische en nationale veiligheid.

Dit tijdperk beleven we. China, Japan en Zuid-Korea maken nu hun eigen vrijehandelszone, in reactie op de hogere tarieven door de Amerikaanse regering. Zij worden door een gezamenlijke vijand naar elkaar toe gedreven en zullen economisch en politiek sterker worden. Europa zal zich daarbij – gedwongen – steeds meer op handel met China richten. Von der Leyen belde al met de Chinese premier Li Qiang om de handelsoorlog te minimaliseren en om te voorkomen dat de Europese markt overspoeld gaat worden met goedkope Chinese goederen. De Amerikaanse acties leiden tot politieke reacties, nieuwe bondgenootschappen, en verlegging van handelsstromen.

Van groot belang is dat Europa zijn economische weerbaarheid versterkt. Er zullen vaker schokken gaan voorkomen, en lidstaten moeten hier sneller van kunnen herstellen. De onzekerheidsindices voor de economie springen in elk continent op naar niveaus van de kredietcrisis en de coronacrisis – alleen nu bewust gecreerd door de president van de VS. Europa zal in de eerste plaats aan zichzelf moeten werken. Zo zal de EU de eigen interne markt verder moeten versoepelen, uit eigenbelang. Het IMF schat de interne handelsbarrières tussen lidstaten van de EU nu gelijk aan een effectief tarief van 44%. Er is nog een aanzienlijke economische welvaart én weerbaarheid te winnen door deze barrières te beslechten. De vervolmaking van de interne markt is in lijn met de aanbevelingen van de recente rapporten Letta en Draghi en staat ook in de plannen van de nieuwe Europese Commissie. Daarbij zal geïnvesteerd moeten worden in strategische technologieën, innovatiebeleid en nieuwe markten en infrastructuur.

Trump zijn ‘bevrijdingsdag’ zal economische weerbaarheid nog hoger op de agenda zetten, in Nederland en Europa.