R&D Top 50: uniek inzicht in ontwikkeling innovatie

Uniek inzicht

Dat zijn enkele conclusies uit het rapport ‘R&D Top 50 in een breder perspectief’ van TNO Vector, in samenwerking met Technisch Weekblad en VNO-NCW. Het is een voorzetting en uitbreiding van de vorig jaar gepubliceerde R&D top 30. Het rapport biedt een uniek inzicht in de cruciale maar vaak onzichtbare wereld van private R&D in ons land en hoe het innovatielandschap in de loop van jaren evolueert. Tijdens een workshop van de Europese Commissie werd de Nederlandse R&D top 30 eerder dit jaar als internationaal uniek ‘best practice’ gekwalificeerd.

ASML uitschieter

De vele miljarden euro’s die het Nederlandse bedrijfsleven jaarlijks investeert in onderzoek en ontwikkeling zijn sterk geconcentreerd bij een klein aantal bedrijven, met ASML als absolute uitschieter. Bij dit bedrijf groeiden de R&D-uitgaven het afgelopen jaar van 2,8 naar 3 miljard, ongeveer evenveel als de rest van de top 10 samen. Hoe exponentieel de R&D-uitgaven van ASML zijn gegroeid, blijkt wel uit het feit dat de 3 miljard nu in 2016 nog 750 miljoen bedroeg. Na ASML volgen in de top 10 Philips, Booking.com, TomTom, Shell, Johnson & Johnson, KPN, DAF, VDL Group en Thales. Booking is overigens de snelst groeiende R&D-investeerder in de top 50.

Overigens laat de rest van de top 50 een minder gunstig beeld zien: buiten ASML om is de groei van de R&D-uitgaven teruggevallen naar 2,8%, tegenover 4,3% een jaar eerder. Met een inflatie van 3,3% in 2024 betekent dit dat de R&D in reële termen kromp.

Diverse top 10

Tegelijkertijd is de top 10 zeer divers samengesteld. ASML als vertegenwoordiger van semicon en machinebouw, Philips in de gezondheidszorg, Booking.com als digitale dienstverlener, TomTom met applicatiesoftware en Shell Nederland in de energie- en grondstoffensector. Deze verscheidenheid aan sectoren doet zich in de hele top 50 voor. Opvallend is de deelname van TomTom die voor het eerst haar R&D-cijfers bekend maakt en Shell dat dit voor het eerst sinds 2017 weer doet.

Opkomst regio Amsterdam

De afgelopen kwart eeuw is vooral de regio Eindhoven toonaangevend als het gaat om R&D-investeringen. ASML, Philips en VDL zijn hier de voortrekkers in de hightech maakindustrie. Tegelijkertijd bewijst Shell als grote investeerder in R&D dat het innovatielandschap niet uitsluitend wordt gedomineerd door hightech. En bedrijven als Booking en TomTom laten zien dat de regio Amsterdam met digitale dienstverlening een belangrijke speler is in dit landschap. Nieuwkomers in de top R&D 50 als RELX en Meta in deze regio bevestigen dat beeld.

Nederland blijft achter met R&D-uitgaven

Al deze gunstige ontwikkelingen kunnen niet verbloemen dat ons land vergeleken met veel EU-landen achterblijft. Zweden, België, Oostenrijk, en Denemarken behoren tot de koplopers binnen de EU die de doelstelling van meer 3% bbp aan R&D-investeringen ruim halen, terwijl ons land met iets meer dan 2% in de middenmoot blijft hangen. Dat cijfer is vooral het gevolg van achterblijvende private uitgaven aan R&D. Zo investeren veel bedrijven een relatief klein deel van hun toegevoegde waarde in onderzoek ten opzichte van bedrijven in met ons vergelijkbare landen.

Veel potentie

“Als Nederlandse bedrijven dezelfde R&D-intensiteit zouden laten zien als buitenlandse koplopers, zou dat 0,5 tot 0,6 procentpunt bbp extra betekenen. Dan kom je al in de buurt van de gewenste 3%”, aldus Cor Jorna en Jasper van Kempen van TNO Vector.

Volgens hen liggen hier vooral kansen voor de sectoren farma, elektrotechnische industrie, informatie- en communicatietechnologie en specialistische zakelijke dienstverlening. Het zijn sectoren die relatief weinig toegevoegde waarde in onderzoek investeren en waar veel potentie is om de R&D-intensiteit te verhogen.

Leidende rol

“Voor onze toekomstige weerbaarheid, productiviteit en concurrentiekracht moeten we onze hightech positie verder uitbouwen. Onze R&D-intensiteit blijft weliswaar achter, maar wat we wél investeren sluit goed aan op Europese prioriteiten voor hightech, en dat biedt goede kansen om Europese co-financiering te benutten. In de R&D top 50 hebben we een relatief groot aandeel van hightech bedrijven die opereren in precies de sectoren die de EU cruciaal noemt en waar we onze arbeidsproductiviteit kunnen verhogen. Met onze basis in hightech kunnen we een leidende rol spelen in de toekomstige kenniseconomie van Europa.”