Metropoolregio Amsterdam: economische verkenningen in verhaalvorm

Bredere aanpak

“Wij hebben de ambitie om het Centraal Planbureau (CPB) voor de Metropoolregio Amsterdam te zijn”, zegt Henri de Groot. Als hoogleraar Regionaal Economische Dynamiek aan de Vrije Universiteit Amsterdam (VU) kreeg hij in 2010 van de gemeente Amsterdam de vraag of hij mee wilde denken over manieren om de economische verkenningen van die stad nieuw leven in te blazen. “Ik stelde voor om het breder aan te pakken. Daarbij leek het me een goed idee om een heterogene groep onderzoekers van verschillende partijen bij elkaar te brengen.”

Focus verschuiving van stad naar metropoolregio

De gemeente Amsterdam ging akkoord met die opzet. Niet lang daarna werd TNO als één van de opstellers van de economische verkenning van 2011 betrokken. En hoewel er de afgelopen twaalf jaar in consortia van verschillende samenstelling is gewerkt, vormen de VU en TNO nog altijd de ‘harde kern’. En het waren ook deze twee organisaties die in 2011 het voortouw namen met het voorstel om de voorloper van de huidige verkenningen, de Amsterdamse Economische Verkenningen (AEV) te actualiseren en uit te breiden.

Sindsdien ligt de focus niet meer alleen op de stad Amsterdam, maar op de Metropoolregio Amsterdam (kortweg: de MRA). Daarbij gaat het om een flink gebied met ruim 2,5 miljoen inwoners dat zich niet alleen uitstrekt over het zuidelijke deel van Noord-Holland, maar ook over het westelijke deel van Flevoland. In totaal maken dertig gemeenten deel uit van deze metropool.

“Met die focus op de regio liepen we destijds echt voorop”, benadrukt De Groot. “En het bleek een goede keus, want als je alleen naar de stad kijkt, mis je toch bepaalde ontwikkelingen. Dat zie je bijvoorbeeld goed als het gaat over zaken als vervoer en ruimtelijke ordening. Door de jaren heen is het besef gegroeid dat het schaalniveau van de MRA het schaalniveau is dat de regio ‘past’.”

Verder dan CBS-cijfers

De beslissing om de verkenningen voortaan een regionaal karakter te geven, zorgde wel meteen voor een uitdaging. Het CBS publiceert namelijk geen cijfers op het niveau van de Metropoolregio Amsterdam en deelregio’s daarbinnen.

“Dat betekent dus dat wij wat stapjes verder moesten gaan dan het CBS”, zegt Thijmen van Bree. Bij TNO Vector houdt hij zich als onderzoeker en consultant bezig met economische vraagstukken en hij is al vanaf het begin, dus vanaf 2011, betrokken bij de verkenningen.

“Er zijn altijd wel onderwerpen waar op regionaal niveau nog geen publiek beschikbare data voor zijn. En dan is het prettig om samen te werken met de VU, die regelmatig met microdata van het CBS werkt, zodat we daarmee verdiepende inzichten op speciale onderwerpen als de woningmarkt of inkomensverdeling kunnen krijgen. Daarbij is het ook vaak een kwestie van het combineren van verschillende soorten data. Dat is altijd flink puzzelen. Maar wel leuk om te doen, vooral als we op die manier tot nieuwe inzichten komen.”

Een verhaal dat tot leven komt

Bijzonder van de economische verkenningen van Metropoolregio Amsterdam is dat er elk jaar een specifiek onderwerp wordt uitgediept. En niet alleen cijfermatig. De betrokken onderzoekers beschrijven de ontwikkelingen op een laagdrempelige manier. Geen gortdroge opsomming van getallen dus, maar een verhaal dat tijdens het lezen tot leven komt.

En dat begint al bij de cover van het rapport. Daarop prijken altijd aansprekende foto’s die op een subtiele manier verwijzen naar de voor dat jaar gekozen invalshoek. Zo staat dit jaar het gemaal De Cruquius op de voorkant van de verkenningen. Dat is een van de drie gemalen waarmee halverwege de negentiende eeuw de Haarlemmermeer is droog gepompt: een regionaal project van internationale allure waar iedereen in dat gebied van profiteerde. En daarmee een duidelijke verwijzing naar het thema ‘brede welvaart’ dat dit jaar de rode lijn vormt van de economische verkenningen van de metropoolregio.

Beleidsmakers aan zet

“Er zijn meerdere dimensies van welvaart en die proberen we in de verkenningen allemaal in kaart te brengen. Brede welvaart is dus altijd al een belangrijk uitgangspunt geweest, maar dit jaar hebben we daar nog duidelijker de focus op gelegd”, zegt De Groot. “Wij schetsen hoe de situatie er op verschillende vlakken voor staat. En daar houdt het voor ons op. Vervolgens is het aan de beleidsmakers om te bedenken wat ze echt belangrijk vinden en waar ze op willen gaan sturen.”

Belangrijke aandachtspunten

Op basis van wat er in de meest recente economische verkenningen staat, wacht er een flinke stapel uitdagingen voor de beleidsmakers van Metropoolregio Amsterdam. De arbeidsmarkt, de woningmarkt, het sociaal domein, het vestigingsklimaat, de infrastructuur en de verduurzamingsopgaven: het zijn allemaal onderwerpen die om scherpe en ingrijpende keuzes vragen. Daarbij zijn het zekerstellen van het toekomstige verdienvermogen en het eerlijk verdelen van de welvaart belangrijke aandachtspunten.

‘Grote uitdagingen, maar geen reden tot pessimisme’

Dat die boodschap is overgekomen, bleek wel uit de toespraak die Femke Halsema, de burgemeester van Amsterdam en voorzitter van de Metropoolregio Amsterdam, op 11 juli jongstleden gaf. Daarin ging ze namelijk inhoudelijk in op de economische verkenningen die een dag eerder waren gepresenteerd.

“Economische groei kan niet langer alleen maar de motor van vooruitgang zijn, maar moet hand in hand gaan met economische en sociaal-maatschappelijke vooruitgang. Het tijdsgewricht vraagt van ons om de welvaart die wij kennen te verbreden.”
Daarbij gaf Halsema aan dat er ondanks de grote uitdagingen geen reden is voor pessimisme, dat de regio economisch gezien sterk is en goede voorzieningen kent, maar dat het soms wel nodig is om het eigen particuliere deelbelang ondergeschikt te maken aan het gemeenschappelijk belang.

De Metropool van Morgen

Het bleef niet bij die toespraak. De economische verkenningen van Metropoolregio Amsterdam vormen dit najaar namelijk ook de basis van De Metropool van Morgen. Dat zijn werkateliers waarin de in de verkenningen geagendeerde uitdagingen centraal staan en waarin inwoners kunnen meedenken over wat er concreet nodig is om tot de gewenste brede welvaart te komen.

Kortom: het rapport Economische Verkenningen Metropoolregio Amsterdam (EVMRA) 2023 waar De Groot en Van Bree samen met collega’s van SEO Economisch Onderzoek zo enthousiast aan hebben meegewerkt en meegeschreven is niet in een la verdwenen, maar is momenteel het startpunt van levendige discussies die weleens tot mooie initiatieven kunnen uitgroeien.