Groene Chemie, Nieuwe Economie helpt chemische industrie vergroenen

Kapitaalintensieve industrie

De ontwikkeling van innovaties voor groene productiemethoden in de chemie duurt jaren. Veel van deze kapitaalintensieve innovaties stuiten voor de toepassing al op een barrière. “Pas als nieuwe technologie zich op schaal kan bewijzen wordt het eenvoudiger voor afnemers en toeleveranciers om erin te stappen. Dat bewijs moet bijvoorbeeld een demonstratiefabriek leveren, en zo’n fabriek is kostbaar. Investeerders springen niet makkelijk in dit gat als de markt er nog niet instapt,” analyseert Anita Lieverdink.

Als ‘senior orchestrator’ bij TNO Vector heeft zij de taak om te begeleiden bij de toepassing van innovaties. Zij kent deze ‘Valley of Death’ voor nieuwe technologie dus als geen ander. “Die moet onder andere met financiering overbrugd worden. Daarvoor ontstaan nu gelukkig steeds meer mogelijkheden, zoals met het Nationaal Groeifonds of Invest-NL. Vanuit Groene Chemie, Nieuwe Economie hebben we inmiddels een groep van verschillende financiers aan ons verbonden, om samen de kloof tussen financiers en het bedrijfsleven verder te verkleinen.”

"Zulke samenwerkingen hebben nieuwe businessmodellen nodig, die lasten en lusten goed onder de ketenpartners verdelen. Daar moeten we de gamechangers en hun ketenpartners mee helpen.” - Anita Lieverdink, senior orchestrator innovator

Nieuwe waardeketens in de chemie

Maar gebrek aan risicofinanciering is niet het enige dat opschaling bemoeilijkt. Als een gamechanger in de chemie op schaal wil kunnen opereren, moet het bedrijf eigenlijk een nieuw product in een nieuwe markt neerzetten. Daarvoor is samenwerking met de partners in het bestaande ‘ecosysteem’ essentieel. “Vorming van nieuwe waardeketens—of eigenlijk waardecirkels, vanwege de circulariteit—is zeer complex. Zulke samenwerking heeft nieuwe businessmodellen nodig, die lasten en lusten goed onder de ketenpartners verdelen. Daar moeten we de gamechangers en hun ketenpartners mee helpen.”

Ten slotte is het ook nodig dat de overheid de goede kant op stuurt, vindt Lieverdink. “Overheden moeten de voorwaarden scheppen en voldoende zekerheid bieden. Met bijvoorbeeld vergunningen, en met afspraken en regelgeving voor biobased grondstoffen, of om afval te kunnen gebruiken als grondstof. Binnen het platform Groene Chemie, Nieuwe Economie werken we ook samen met regionale en nationale overheden, om beleidsissues waar gamechangers tegenaan lopen te agenderen, oplossingsrichtingen te verkennen en waar mogelijk in gang te zetten.”

Van zaaien naar oogsten

Na een fase van kwartiermaken is in 2022 de uitvoering van Groene Chemie, Nieuwe Economie van start gegaan. De eerste programma’s zijn bedacht en opgezet. Zo is bij het Nationale Groeifonds het voorstel ‘Biobased Circular’ ingediend, dat inmiddels ook is gehonoreerd. De tweede ronde van de Green Chemistry Accelerator gaat in oktober 2023 van start. Lieverdink: “In de komende strategieperiode, van 2024 tot 2026, gaat het om uitbouwen, doorzetten en oogsten. Deze transitie heeft een lange adem nodig. Daarom versterken we de organisatie verder en trekken we meer deelnemers aan."

TNO Vector speelt in dit veld verschillende rollen. “Ik pak de rol van programmamanager. Ook monitoren we de vooruitgang, valideren we innovaties en brengen we de invloed van innovaties en onderlinge afhankelijkheden in kaart,” schetst Lieverdink. “Daarnaast begeleiden we de ketenvorming binnen het programma Biobased Chemicals, volgens onze methodiek van collaboratieve businessmodellen."

Lieverdink vertelt graag over de multiregionale samenwerking binnen GCNE. “We verbinden tussen diverse regio’s, typen partijen, en sectoren. We jagen aan, nemen de nieuwe initiatieven die nodig zijn en helpen partijen echt de transitie in! Heel concreet, zoals via de Green Chemistry Accelerator. Dit programma ondersteunt startups door barrières weg te nemen, de markt te ‘masseren’ en de juiste investeerders aan te trekken. Dat begint nu zijn vruchten af te werpen bij de deelnemers, zoals bij de nieuwe demonstratiefabriek van Paques Biomaterials. Kennis is steeds de basis, en vernieuwende innovatoren zijn de gamechangers voor de chemie.”