Digitale strategische autonomie: bouwen aan samenwerkende ecosystemen

De uitdaging: autonomie én innovatie

Digitale strategische autonomie betekent: ‘controle over het ontwerp en gebruik van (bedrijfskritische) digitale systemen, algoritmen en de data die daarmee worden gegenereerd en verwerkt.’ Dit brengt een dubbele uitdaging met zich mee:

• Afhankelijkheid van buitenlandse leveranciers stelt kritieke infrastructuur bloot aan geopolitieke risico’s, zoals exportbeperkingen en cyberdreigingen.
• Binnenlandse leveranciers hebben moeite te concurreren op kosten en schaal, en missen vaak de marktomvang of voorspelbare vraag die nodig is om te innoveren en te groeien.

Overheden beschikken over beleidsinstrumenten en budgetten, maar missen vaak de technische wendbaarheid en expertise om zelf geavanceerde technologieën te ontwikkelen. Tegelijkertijd hebben private bedrijven de kennis en innovatiekracht, maar hebben zij stabiele vraag en ondersteunende partnerschappen nodig om te investeren in soevereine capaciteiten.

Traditionele oplossingen zoals diversificatie van inkoop of regulering schieten tekort. Er is behoefte aan een nieuw samenwerkingsmodel dat publieke doelstellingen verbindt met private prikkels.

Samenwerking als sleutel

Een gezamenlijke aanpak die publieke en private sterktes combineert is cruciaal. Een puur door de staat gedreven model loopt het risico op bureaucratische traagheid, terwijl ongereguleerde markten nationale veiligheidsbelangen kunnen negeren. Gericht samenwerken biedt een uitweg: het verenigt publieke doelstellingen met commerciële belangen en versterkt binnenlandse capaciteit zonder innovatie of efficiëntie te remmen.

Overheden moeten daarom verder gaan dan de traditionele relatie tussen koper en leverancier en inzetten op robuuste publiek-private samenwerkingen.

Het raamwerk: zes stappen naar veerkrachtige ecosystemen

TNO Vector introduceert een zes-stappenraamwerk voor het bouwen van publiek-private ecosystemen die vertrouwen, gedeelde verantwoordelijkheid en langetermijn-afstemming bevorderen. Dit raamwerk overstijgt transactionele inkoop en creëert veerkrachtige, zelfvoorzienende partnerschappen waarin:

• Overheden de regie nemen over de orkestratie van ecosystemen om strategische controle te waarborgen.
• Industrie oplossingen mede ontwikkelt, met oog voor commerciële haalbaarheid en innovatie.
• Beide sectoren risico’s en opbrengsten delen, van R&D tot uitrol.

Centraal in dit proces staat Collaborative Business Modeling (CBM): een iteratieve, op vertrouwen en bewijs gebaseerde methode waarbij publieke en private partners gezamenlijk businessmodellen ontwerpen die leveringszekerheid combineren met marktgedreven groei. TNO Vector heeft jarenlange ervaring met het ontwerpen en operationaliseren van CBM’s. Door prikkels op elkaar af te stemmen en duidelijke governance te creëren, zorgt CBM ervoor dat ecosystemen adaptief, concurrerend en in lijn met nationale prioriteiten blijven.

Lessen uit de praktijk

Ons raamwerk is niet theoretisch maar gebaseerd op succesvolle praktijkvoorbeelden, waaronder initiatieven voor Europese digitale, publiek-private partnerschappen in radartechnologie en cryptografie en data-sharing ecosystemen die regelgeving afstemmen op industriële innovatie.

Deze voorbeelden tonen aan dat strategische samenwerking leidt tot sterkere toeleveringsketens, verminderde afhankelijkheden en gedeelde economische groei. De belangrijkste inzichten zijn:

• Publiek-private samenwerkingen zijn essentieel voor digitale strategische autonomie. In veel technologische domeinen moeten overheden vertrouwen op de expertise van de private sector om snel autonomie te realiseren.
• Investeer in co-creatie. Zowel beleidsmakers als industriële partijen moeten bereid zijn te investeren in samenwerkende ecosystemen via co-creatieve processen zoals CBM.
• Afstemming van publieke en private belangen is cruciaal. Om effectief bij te dragen aan digitale autonomie, moeten overheden en bedrijven hun vaak symbiotische businessmodellen zorgvuldig configureren en op elkaar afstemmen.
• Collaborative business modeling (CBM) helpt bij het bouwen van veerkrachtige ecosystemen. Dit iteratieve proces, gebaseerd op vertrouwen en relationele principes zoals langetermijn-commitment, gedeelde verantwoordelijkheid en transparantie, brengt publieke behoeften aan ketencontrole en leveringszekerheid in balans met de behoefte van de private sector aan zekerheid en een helder businessmodel.

Zet inzichten om in actie

De weg naar digitale strategische autonomie begint met samenwerking. Ons paper biedt een routekaart om:

• Ecosystemen te ontwerpen die controle en innovatie in balans brengen.
• Governance-modellen te implementeren die werken voor alle stakeholders.
• Wendbaar te blijven bij veranderende geopolitieke en technologische omstandigheden.