Overkoepelend onderzoek naar Digitale Euro eist aandacht voor de eindgebruiker

Gaat de ECB van fysiek geld naar digitale munt?

Naast het drukken van bankbiljetten en het slaan van munten zou het zomaar kunnen dat de Europese Centrale Bank (ECB) over een paar jaar euro’s in omloop brengt die enkel uit unieke, digitale codes bestaan en die je dus niet fysiek in handen kunt houden. Die Digitale Euro wordt dan een directe digitale representatie van fysiek geld, waardoor peer-to-peer transfers mogelijk worden.

Meer dan alleen technische aspecten van de Digitale Euro

Maar welke digitale technologieën kun je het best voor zo’n Digitale Euro inzetten? Welke aandachtspunten zijn er op het vlak van veiligheid en privacy? En hoe zorg je ervoor dat Europeanen straks ook daadwerkelijk gebruik gaan maken van zo’n digitale munt? Die vragen richten zich stuk voor stuk op een ander aspect.

Dit is typisch een ontwikkeling waarbij het zaak is om verder te kijken dan alleen het technische verhaal. En dat maakt dit bij uitstek een onderwerp dat aansluit bij de focus van TNO Vector, waar specialisten zich in innovatieve initiatieven met een hoge complexiteit verdiepen, om vervolgens een vertaalslag te maken naar wat er in de dagelijkse praktijk nodig is om zo’n ontwikkeling succesvol te laten verlopen.

De Nederlandsche Bank toont interesse in rapport

Binnen TNO werd er al wel onderzoek gedaan naar specifieke digitale technologieën die een belangrijke rol kunnen gaan spelen als de gezamenlijke EU-landen daadwerkelijk besluiten om een Digitale Euro in het leven te roepen. Maar het ontbrak nog aan een overkoepelend onderzoek waarin meerdere technologieën en de maatschappelijke impact in kaart werden gebracht.

Daarom besloten Abhishek Mahadevan Raju (scientist innovator bij TNO) en David Otto (consultant Innovation Strategy & Policy bij TNO Vector) vorig jaar om dat gezamenlijk op te gaan pakken. Inmiddels is hun onderzoek afgerond.

De Nederlandsche Bank (DNB) toonde direct al interesse in hun rapport: ‘DNB onderzoekt de ontwikkeling van een mogelijke Digitale Euro. Het is waardevol dat ook andere partijen zoals TNO hier onafhankelijk onderzoek naar doen en zo bijdragen aan het debat en de ontwikkeling van dit publieke systeem,’ aldus Menno Broos, projectleider digitale euro bij DNB.

Focus op eindgebruiker essentieel bij succesvolle invoering Digitale Euro

De belangrijkste aanbeveling? ‘Bij het kiezen van de benodigde technische oplossingen moet er echt goed worden gekeken naar wat dat betekent voor de eindgebruiker’, benadrukt Otto.

‘De manier waarop de infrastructuur en het transactieproces werken, hebben immers niet alleen directe gevolgen voor hoe gebruiksvriendelijk en veilig een digitale munt is, maar ook in hoeverre de privacy kan worden gewaarborgd. Voor een succesvolle invoering van de Digitale Euro is een focus op de eindgebruiker dus essentieel.’

Verschillende benaderingen bij aanpak digitale munt

Een ander belangrijk vraagstuk: in hoeverre moeten de bouwstenen van de Digitale Euro een centraal of decentraal karakter hebben? ‘Toen we een analyse deden naar de manier waarop verschillende landen momenteel invulling geven aan een eigen digitale munt, zagen we dat er op dat vlak verschillende benaderingen mogelijk zijn’, geeft Raju aan.

Raju geeft als voorbeeld: ‘China heeft bijvoorbeeld heel duidelijk voor een centrale aanpak gekozen, wat daar goed werkt. Maar als je vervolgens kijkt naar Japan, dan zie je dat ze daar momenteel werken aan een meer decentrale benadering, wat juist in dat land weer goed werkt.

Daarbij werd tijdens onze analyse al snel duidelijk dat zowel de centrale als decentrale aanpak zo hun voor- en nadelen hebben. Bij de ontwikkeling van een digitale munt zul je dus echt per bouwsteen moeten kijken welke aanpak daar het best past.

Ook dat is een belangrijke aanbeveling die we in ons rapport doen: niet meteen kiezen voor een centrale of decentrale aanpak, maar per onderdeel de voor- en nadelen tegen elkaar afwegen en bij de uiteindelijke keus vooral ook goed rekening houden met de wensen en zorgen van de eindgebruiker.’

Decentrale benadering lijkt het beste voor de Digitale Euro

‘Een modulaire benadering dus’, vervolgt Raju. ‘Daarbij is het goed om te beseffen dat hier in Europa een volledig centrale benadering geen optimale oplossing is. Binnen de EU hebben we namelijk niet alleen te maken met de ECB, maar ook met de centrale banken van alle lidstaten en een aantal onafhankelijke belanghebbenden uit de industrie.

Die laatste groep zal een belangrijke rol gaan vervullen bij het opbouwen en ondersteunen van de gewenste infrastructuur, waarbij ze vaak heel specifiek zijn over wat ze nodig hebben en wat daarvoor technologisch vereist is. Dus op dat vlak ontkom je eigenlijk niet aan een meer decentrale benadering.’

Nederland is pionier in digitaal betalingsverkeer

Nederland loopt voorop op het vlak van digitaal betalingsverkeer. Otto: ‘Ons land is op dat vlak echt een pionier. In vergelijking met andere EU-landen vinden hier nog maar weinig cash-betalingen plaats. Dat betekent dat de invoering van een Digitale Euro in Nederland waarschijnlijk vrij soepel zal verlopen. Maar het betekent ook dat de het gebruik van zo’n digitale munt in andere EU-landen weleens tot bottlenecks zou kunnen leiden. Want voor mensen die niet gewend zijn om digitaal te betalen, kan dat echt een grote stap zijn.’

Cashbetalingen blijven mogelijk

‘Goed dus ook om te weten dat de Digitale Euro het bestaande betalingssysteem niet gaat vervangen. Het wordt echt een aanvulling’, benadrukt Raju.

‘Dus als de Digitale Euro inderdaad wordt ingevoerd, kunnen EU-inwoners nog steeds cash blijven betalen als ze dat willen. Daarbij zal de invoering ook stapsgewijs gebeuren, zodat het een minimale impact zal hebben op de bestaande financiële infrastructuur.’

‘Dat is ook de reden waarom EU-burgers aanvankelijk maar een beperkt aantal Digitale Euro’s op hun bankrekening mogen hebben. Daarbij wordt er geopperd om dat bedrag te beperken tot een maximum van 3000 euro’, weet Otto.

‘Dus stel dat er een situatie ontstaat waarbij mensen opeens een sterke voorkeur hebben voor Digitale Euro’s: dan gaat het dankzij die begrenzing altijd om een deel van het financiële systeem, waardoor commerciële banken daar niet door in de problemen kunnen komen.’

Wanneer kunnen we de Digitale Euro verwachten?

Op dit moment gaat het nog om toekomstscenario’s. Ondertussen worden er al wel voorbereidingen getroffen. Zo ging vorig jaar november, na afronding van de onderzoekfase, direct de voorbereidende fase van start, die twee jaar zal duren. En naar verwachting zullen er volgend jaar, dus in 2025, pilotprogramma’s starten met consumenten.

Vervolgens moeten er binnen de Europese wetgeving nog verschillende stappen worden genomen, waar onder andere het Europese Parlement een rol bij speelt, voordat de knoop echt kan worden doorgehakt en de weg al dan niet vrij wordt gemaakt voor de invoering van een Digitale Euro.

Uiteraard houden wij al deze ontwikkelingen goed in de gaten. Grote kans ook dat er na de adviezen in het net verschenen rapport nog veel aanbevelingen zullen volgen.