Nederlandse tarief voor stadsverwarming: meer dan elders

Opbouw warmtetarieven

Een warmtetarief bestaat uit twee delen: het gebruiksafhankelijk gedeelte (euro per GJ, GigaJoule) en het gebruiksonafhankelijk gedeelte (euro), ook wel het variabele en vaste gedeelte genoemd. In de Warmtewet is vastgesteld dat de ACM (Autoriteit Consument & Markt) maximumtarieven bepaalt, zodat een gebruiker niet meer betaalt dan wanneer die met aardgas verwarmt. Dit staat bekend als het zogenaamde NMDA-principe (Niet Meer Dan Anders). Deze koppeling met de prijs van gas heeft ervoor gezorgd dat de maximumtarieven de afgelopen jaren fors zijn gestegen. De tarieven van de warmtebedrijven mochten meestijgen zonder dat transparant is waarop deze tarieven zijn gebaseerd.

Vergelijking warmtetarieven

TNO hanteerde voor het vergelijken van de warmtetarieven een integraal tarief, waar zowel het vaste als variabele gedeelte in is opgenomen. Dit is berekend door de jaarrekening te delen door het jaarlijkse warmteverbruik en is uitgedrukt in euro per GJ. Voor de internationale vergelijking zijn de gemiddelde jaarrekening en het gemiddelde verbruik van consumenten uit de verschillende landen gebruikt.

Warmte is in Nederland duurder dan in andere landen

Het gemiddelde integrale tarief in Nederland was in 2023 hoger dan de tarieven in Finland, Denemarken, Zweden en Duitsland. De integrale tarieven bij de Nederlandse leverancier waren twee tot drie keer hoger dan in de andere landen. In Nederland waren de warmtetarieven gemiddeld €66 per GJ. De gemiddelde tarieven waren het laagst in Zweden met €23 per GJ en het hoogst – na Nederland – in Duitsland met €38 per GJ.

2023 bijzonder door prijsplafond

2023 is overigens een bijzonder jaar. De energieprijzen stegen hard vanwege de Oekraïnecrisis. Overheden in verschillende landen stelden daarom een prijsplafond in. Daarmee garandeerden overheden consumenten een (maximum) tarief. Als een leverancier een hoger tarief vroeg, dichtte de overheid het verschil.

De “tarieven exclusief prijsplafond” zijn de tarieven, die de warmtebedrijven berekenden aan de gebruikers. In het figuur zijn voor Nederland de tarieven te zien inclusief en exclusief het prijsplafond. Exclusief prijsplafond zijn de integrale tarieven €96 per GJ, €30 per GJ meer dan inclusief prijsplafond. Voor Denemarken, Zweden en Finland was er geen prijsplafond voor collectieve warmte. In Duitsland was het prijsplafond €26 per GJ.

Weinig financiële prikkels voor lager tarief

Verder valt het verschil in spreiding in tarieven op. In Nederland is de spreiding tussen de warmtetarieven van de grootste aanbieders inclusief prijsplafond laag. Dit komt wellicht door de maximale tarieven, die worden vastgesteld door ACM. Er zijn weinig financiële prikkels voor energieleveranciers om een lager tarief te vragen, ook al zou dat mogelijk zijn op grond van de kosten.

In Denemarken zijn de tarieven voor warmte op kosten gebaseerd. De kosten bij sommige warmtebedrijven zijn hoger dan bij andere, en dat komt terug in de tarieven. Voor Duitsland was er alleen data beschikbaar over het gemiddelde tarief, en niet over de spreiding.

Het verschil in tarieven is de afgelopen jaren toegenomen. Wat opvalt is dat de tarieven in Nederland sterker zijn gestegen van 2019 tot en met 2023 dan in de andere landen. Terwijl in Zweden de tarieven met 11% omhoog zijn gegaan van 2019 tot 2023, stegen de tarieven in Nederland met 62% van 2020 tot 2023. Na Nederland heeft Finland de grootste stijging met 28% van 2019 tot 2023.

Verschillen zijn lastig te verklaren

De tarieven hangen van verschillende factoren af. Hierdoor is het lastig om verschillen in tarieven te verklaren. In Nederland zijn er maximumtarieven die afhankelijk zijn van de gasprijs. Door de gestegen gasprijs zijn de maximumtarieven, en daarmee de tarieven die consumenten betalen, meegestegen. In andere landen is niet zo’n directe koppeling met de gasprijs.

In Denemarken zijn de tarieven gebaseerd op de kosten van warmte. Een warmtenet dat draait op biomassa merkt daar dus niks van de gestegen gasprijzen. In Nederland hebben we geen zicht op de kosten van warmte. Hierdoor is het niet mogelijk om te zeggen wat de onderbouwing of achtergrond van de stijging in tarieven is.

Hieronder vind je de bronnenlijst voor deze analyse, gebaseerd op Nederlandse, Duitse, Zweedse, Deense en Finse bronnen.

Bronnen

Hieronder vind je de bronnenlijst voor deze analyse, gebaseerd op Nederlandse, Duitse, Zweedse, Deense en Finse bronnen.

Eneco (2023) Algemeen tarievenblad voor Warmte & Koude. Te vinden op www.eneco.nl

Ennatuurlijk (2023) Ennatuurlijk tarieven 2023. Te vinden op www.ennatuurlijk.nl

Forsyningstilsynet (2023) Fjernvarmepriser. Te vinden op www.forsyningstilsynet.dk

Heizspiegel (2023) Heizspiegel für Deutschland. Te vinden op www.heizspiegel.de

Huygen, A., Verstraten, P. (2022) Vergelijking tarieven collectieve warmtesystemen in Nederland met tarieven in Zweden, Denemarken en Duitsland. Te vinden op https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2022/01/21/vergelijking-tarieven-collectieve-warmtesystemen-in-nederland-met-tarieven-in-zweden-denemarken-en-duitsland

HVC (2023) Warmtetarieven. Te vinden op www.hvc.nl

Nils Holgersson Rapporten (2023) Fjärrvärme. Te vinden op www.nilsholgersson.nu

Omakotiliitto (2023) Kaukolämpö hinnat ja muutos yhtiöittäin 2023. Te vinden op www.omakotiliitto.fi

SVP (2023) Tarieven en betalingen. Te vinden op www.svpparticulier.nl

Vattenfall (2023) Tarieven stadsverwarming. Te vinden op www.vattenfall.nl