Actieplan: EU-kennis deeptech effectiever inzetten voor een duurzame economie

Deeptech innovaties cruciaal voor maatschappelijke uitdagingen

“Onder ‘deeptech’ verstaan we jonge bedrijven die complexe technologische innovaties met grote betekenis voor maatschappelijke vraagstukken naar de markt willen brengen,” legt Kerssens uit. “Ik noem het graag ‘disruptieve technologie’, die belangrijk is voor bijvoorbeeld klimaat, voeding, veiligheid of gezondheid. Denk aan technologieën tegen plastic in de oceanen, het 3D printen van beton of fotosynthese voor het omzetten van CO₂ in bruikbare stoffen. Zonder zulke technologie halen we onze ontwikkelingsdoelen niet. Maar juist omdat het zo ingewikkeld is, zijn ondernemers vaak meer dan zeven jaar bezig om een idee op te schalen naar de markt.”

De 3 fasen van deeptech

Op die lange weg moet een jong bedrijf vele hindernissen nemen. Kerssens is als systeemingenieur en ‘orchestrator’ bij TNO Vector goed thuis in het vormen van ecosystemen rondom technologie.

Voor dit onderzoek, in opdracht van de prestigieuze Duitse ‘Karlspreis’,  ontrafelt zij de reis van deeptech in drie fases: de ideevorming (‘ideation’), de groei tot startup (start-up growth) en de opschaling naar marktpartij (scale-up).

Per fase zijn steeds andere vaardigheden nodig om een jong bedrijf door die fase heen naar de markt te loodsen. Zoals: hoe vind je klanten voor je product, hoe bouw je een bedrijf, en waar vind je financiers voor je kapitaalbehoefte—die per fase behoorlijk kan oplopen.

Europa biedt niet dezelfde kansen deeptech bedrijven

Het onderzoek bouwt op inzichten en gegevens van partijen die dit soort ‘market intelligence’ bijhouden, plus tientallen interviews met internationale experts. “Wat ik zie is dat Europa een uitstekende voedingsbodem heeft, in goede ideeën, talent, kapitaal, onderzoek. Maar een ondernemer in de vroege fase ondersteunen vraagt om andere competenties dan in de latere groei van het bedrijf.

Om als onderneming impact te hebben in de economie van de EU moet de groei van begin tot eind goed in elkaar zitten. Vergeleken met bijvoorbeeld de VS en Israël biedt Europa een onderneming niet dezelfde kansen. Daardoor groeien deeptech bedrijven trager dan elders. Dat brengt uiteindelijk ook de ontwikkelingsdoelen in gevaar.”

Waardering ondernemerschap anders

In eerder onderzoek dat Kerssens uitvoerde met de Universiteit Utrecht, komen cultuurverschillen naar voren als beperkende factor. “Succesvol ondernemerschap wordt in de EU, en ook in Nederland, aanzienlijk lager gewaardeerd dan in bijvoorbeeld de VS. Meegeven van ondernemerssuccessen aan volgende generaties, bijvoorbeeld aan jonge werknemers, gebeurt ook veel minder. Het aantal nieuwe bedrijven dat je mag beschouwen als spin-off van eerdere startups ligt hier aanzienlijk lager. Zo kwamen uit Uber pakweg 330 bedrijven voort, en uit het Nederlandse Adyen twaalf.”

Gebrek aan ondersteuning start-ups deeptech

Het onderzoek brengt nu ook het gebrek aan ondersteuning voor startups naar voren. “Daarmee bedoel ik bijvoorbeeld de beperkte toegang tot kapitaal. Er zijn best veel potjes, nationaal en op EU-niveau, maar vergelijk je dat met bijvoorbeeld Israël, dan is het allemaal erg versnipperd. Ondernemers raken kwijt waar ze moeten aankloppen, en angst voor meer overhead en bureaucratie ligt op de loer.”

Maar het gaat zeker niet alleen om financiering. Kerssens: “Er is aantoonbaar minder waardering voor de ‘unicorns’. Ik vind de studio samenwerkingen in Singapore hiervoor een goed voorbeeld, waar academici met overheid en private partijen fysiek bij elkaar komen om bedrijven in een vroege fase te creëren.

Het gaat ook om toegang tot talent, tot de markt, en tot een netwerk om die nieuwe technologie te commercialiseren. Bij publieke initiatieven die actief opkomende deeptech technologie ondersteunen stopt hulp vaak bij de grens. Te vaak stuit je dan op wetgeving of kosten die per EU-land verschillen. Dan is de EU bepaald nog niet één markt.”

Aanbeveling: bundel krachten EU

Kerssens besluit haar paper met een ‘Call for Action’.  “Bedoeld voor EU beleidsmakers binnen en buiten dit project. Willen we onze Sustainable Development Goals en andere doelen bereiken, dan zullen we de krachten op Europees niveau moeten bundelen om jonge deeptech ondernemers te faciliteren. Venture capitalists, business angels, limited partners en andere financiers zien deeptech als een aantrekkelijke groeimarkt en willen wel.

Er zijn in het verleden ook wel pogingen gedaan om ondersteuning te bundelen, en dan vooral van onderaf, maar die pogingen hebben niet voldoende opgebracht. De Europese Commissie moet hier de schouders onder zetten. Leer van de economieën om ons heen en geef de mooie ideeën een goed lanceerplatform!”

Wat Kerssens als ‘orchestrator’ vanuit TNO Vector doet, ziet zij graag op Europese schaal gerealiseerd: het bouwen van ecosystemen rondom onderzoek die leiden tot valorisatie en solide bedrijven. “Deze onderzoeksmethodiek kan daaraan hopelijk bijdragen. De EU heeft een enorme innovatiekracht, maar die moeten we beter kunnen benutten voor onze economie. Het goede nieuws is: het bouwen van ecosystemen rondom deeptech is een concept dat sterk in ontwikkeling is, en heeft ook tijd nodig. Silicon Valley werd ook niet in één dag gebouwd.”